Problemy spowodowane przez dyskalkulię nie są tylko problemami „szkolnymi”, nie kończą się wraz z zakończeniem nauki w szkole. Przeciwnie, osoba z dyskalkulią, która nie wypracowała własnych metod funkcjonowania w „przestrzeni matematycznej”, może być narażona na liczne upokorzenia, na trudności ze znalezieniem pracy lub załatwianiem spraw w urzędach, a nawet na konflikty z domownikami.
Dyskalkulia w szkole
Nie istnieje jeden, charakterystyczny dla wszystkich dyskalkulików, zespół objawów. Przedstawiona poniżej lista opisuje najczęstsze przejawy dyskalkulii, które mogą być obserwowane w klasie, na lekcji matematyki. Należy jednak stwierdzić, że występowanie u ucznia nawet wielu objawów z poniższej listy nie oznacza automatycznie, że uczeń ma dyskalkulię. Trudności w uczeniu się matematyki mogą mieć bardzo różne przyczyny, stwierdzenie zatem dyskalkulii musi być zawsze poprzedzone wnikliwym, wieloetapowym badaniem. Z drugiej strony należy też pamiętać, że dyskalkulia jest przejawem specyficznych trudności w uczeniu się matematyki, zatem nie obejmuje wszystkich zagadnień matematycznych. A to oznacza, że u osoby, która rzeczywiście ma dyskalkulię, nie wystąpią wszystkie z wymienionych niżej objawów.
Trudności z czytaniem i rozumieniem
Uczeń:
- Ma trudności ze zrozumieniem języka matematycznego, nawet przy dobrej umiejętności czytania;
- Zapomina przed skończeniem czytania długiego zadania, co było na początku;
- Myli się podczas odczytywania podobnie wyglądających liczb, np. 6 i 9 albo 3 i 8;
- „Pomija” przestrzeń między liczbami, np. 9 17 odczytuje jako dziewięćset siedemnaście;
- Ma trudności w rozpoznawaniu, a w konsekwencji w używaniu, symboli związanych z obliczeniami, tj. symboli dodawania, odejmowania, mnożenia i dzielenia;
- Z trudem czyta liczby wielocyfrowe (złożone z więcej niż jednej cyfry). Szczególną trudność sprawiają mu liczby, w których występuje zero, np. 1005, 5087;
- Błędnie odczytuje liczby, np. liczbę 13 odczytuje jako trzydzieści jeden. Nierzadko zdarza się, że dziecko poprawnie przeczyta niektóre liczby, a inne przeczyta w odwróconej kolejności;
- Ma trudności z odczytywaniem wyników pomiarów;
- Ma problemy z odczytywaniem map, wykresów i tabel.
Trudności z pisaniem
Uczeń:
- Często myli się w stosowaniu symboli matematycznych;
- Błędnie kopiuje liczby, obliczenia lub figury geometryczne z zestawu obrazków;
- Nie może przywołać z pamięci liczb, obliczeń, kształtów geometrycznych;
- Nie zapamiętuje, w jaki sposób liczby są zapisywane. W tym przypadku łatwiejsze dla ucznia może być zapisywanie liczb literami;
- Ma trudności z zapamiętaniem, jak zapisywane są symbole matematyczne tj.: „+” lub „–”;
- Nie może poprawnie zapisać liczby zawierającej więcej niż jedną cyfrę. Analogicznie do problemów z czytaniem, może się zdarzyć, że np.: zgubi zero i tysiąc siedem zapisze jako 107;
- siedemnaście zapisze z siódemką na początku jako 71;
- cztery tysiące pięćset trzydzieści pięć zapisze w postaci czterech oddzielnych liczb 4000, 500, 30, 5, czyli liczbę podzieli na części składowe.
Problemy z rozumieniem pojęć i symboli
Uczeń ma:
- Trudności z rozumieniem symboli matematycznych, np. z zapamiętaniem, jak powinien być używany symbol minus „–”;
- Trudności z oceną wartości miejsca dziesiętnego liczby;
- Problemy z rozumieniem pojęć związanych z wagą, przestrzenią, kierunkiem i czasem;
- Problemy z odczytywaniem danych prezentowanych w układzie współrzędnych;
- Problemy z łączeniem formy graficznej z wartością liczbową;
- Problemy z rozumieniem i odpowiadaniem ustnym lub pisemnym na zagadnienia prezentowane słowami, tekstem lub obrazem;
- Problemy z rozumieniem pojęć: dużo, więcej, najwięcej;
- Problemy z rozumieniem terminów „ilości”, gdzie liczby są używane w połączeniu z jednostkami, np. 100 metrów;
- Problemy z relacjami między jednostkami miar, np. z zależnościami między centymetrami, metrami i kilometrami;
- Trudności z powiązaniem terminów matematycznych z ich skrótami, np. centymetr – cm;
- Trudności z poprawnym używaniem, w trakcie rozwiązywania zadania, jednostek danej miary, np. myli metry i centymetry;
- Trudności z zapamiętaniem wzorów, służących np. do obliczania pól lub obwodów figur;
- Trudności z rozpoznaniem skrótów, np. cm2, cm3;
- Trudności z zapamiętaniem, co oznacza dany skrót w podanym wzorze;
- Problemy z zastosowaniem obliczeń matematycznych w zadaniach praktycznych, np. „Anna mieszka w odległości 1 km od szkoły, a Zosia mieszka w odległości dwa razy większej. W jakiej odległości od szkoły mieszka Zosia?”;
Problemy z sekwencjonowaniem liczb i podstawowymi własnościami matematycznymi
Uczeń ma:
- Trudności z uszeregowaniem liczb ze względu na wartość, np. czy 16 poprzedza 17, czy następuje po 17;
- Problemy z sekwencjami liczb, np. nie może od razu (automatycznie) stwierdzić, że 74 to o pięć więcej od 69, albo jest niezdolne do umieszczenia 8 i 27 w szeregu liczbowym. Często musi liczyć na palcach, by poradzić sobie z podstawowymi obliczeniami;
- Złą pamięć w odniesieniu do prostych faktów liczbowych, np. tabliczki mnożenia;
- Problemy z obliczeniami pamięciowymi spowodowane kłopotami z pamięcią (krótkotrwałą). Uczeń „traci” z pamięci liczby używane w obliczeniach;
- Problemy z liczeniem wstecz, np. co cztery, zaczynając od 100.
Problemy ze złożonym myśleniem
Uczeń ma:
- Trudności w wybraniu właściwej strategii w rozwiązywaniu problemów i w zmianie strategii na inną, jeśli uprzednio wybrana jest nieskuteczna (sztywność w myśleniu);
- Problemy z następstwem kolejnych kroków w zadaniach matematycznych;
- Problemy z rozsądnym oszacowaniem, np. przy ocenie wymiarów w celu wykonania przybliżonych obliczeń i osiągnięcia rozsądnych odpowiedzi;
- Trudności z utrzymaniem jednego ciągu myśli podczas rozwiązywania problemów matematycznych, włączając w to konsekwentne stosowanie wybranej strategii;
- Trudności z planowaniem, tj. problemy z zaplanowaniem rozwiązania zadania przed faktycznym przystąpieniem do rozwiązania;
- Problemy z przechodzeniem z poziomu konkretów na poziom abstrakcyjnego myślenia. Jest to widoczne w przechodzeniu od konkretnych przedmiotów do symboli matematycznych.
Cechy osobiste
Uczeń:
- Przejawia niepokój spowodowany wolniejszą pracą i popełnianiem większej liczby błędów niż inni;
- Odczuwa lęk na samą myśl, że trzeba zająć się matematyką;
- Przejawia brak zaufania do własnych kompetencji matematycznych;
- Przejawia brak zaufania do własnych obliczeń, unika obliczeń przybliżonych i sprawdzania odpowiedzi;
- Często rozwija strategie „wyuczonej bezradności”;
- Często oddaje prace, które są niestaranne, pomazane, niechlujne;
- Przejawia niechęć do pracy w grupach;
- Przejawia dużą zmienność w wiedzy i w osiągnięciach („dobre” dni i „złe” dni);
- Ma niską samoocenę.
Dyskalkulia w życiu codziennym
Problemy spowodowane przez dyskalkulię nie kończą się wraz z zakończeniem nauki w szkole. Warto zatem wiedzieć, że osoba dotknięta dyskalkulią może mieć trudności:
- z zapamiętaniem liczb, nawet tych bardzo ważnych w życiu, np. daty urodzin, daty imienin, daty ślubu, wieku;
- z odczytywaniem numerów autobusów i tramwajów;
- z wykonywaniem codziennych zadań wymagających stosowania liczb, zdolności przestrzennych lub też dotyczących czasu, np. zapisywaniem spotkań pod odpowiednią datą w kalendarzu, właściwym odczytaniem godziny, ręcznym ustawianiem video;
- z planowaniem prac domowych (trudność w zaplanowaniu kolejności różnych czynności oraz silna tendencja do przeceniania wartości czasu);
- z gotowaniem posiłków spowodowanych kłopotami z:
- poprawnym odczytaniem liczb w przepisie;
- proporcjonalnym zwiększeniem (lub zmniejszeniem) ilości składników w zależności od potrzeb;
- zważeniem, odmierzeniem składników;
- nastawieniem piekarnika na właściwą temperaturę;
- zaplanowaniem kolejności czynności, które należy wykonać;
- zaplanowaniem czasu przygotowania tak, by posiłki były gotowe na ustaloną godzinę;
- z wybieraniem właściwych liczb na kalkulatorze lub w trakcie telefonowania;
- z posługiwaniem się pieniędzmi (z rozsądną oceną wartości pieniądza, z szacowaniem, na co wystarczy pieniędzy, ze sprawdzaniem wydanej reszty, z rozmienianiem pieniędzy);
- z posługiwaniem się kartą bankomatową;
- z prowadzeniem działalności gospodarczej (kontrola wydatków, zakupów, rozliczenia podatków, wypłaty pensji).
|