W dniu 28 maja 2016 r. (sobota) w Hotelu Marriott w Warszawie odbyła się Konferencja "Metoda prof. Alfreda Tomatisa w edukacji wczesnoszkolnej".
Podczas konferencji tajniki działania metody przedstawił
Jozef Vervoort, spadkobierca dorobku naukowego prof. A. Tomatisa. Znaczącą część wystąpienia prelegent poświęcił historii związanej z życiem i dorobkiem naukowym prof. Alfreda Tomatisa, francuskiego lekarza specjalizującego się w otorynolaryngologii.
Ogromną część swojej działalności zawodowej Tomatis poświęcił na badaniu zależności pomiędzy uchem i głosem, a w szerszym ujęciu między słuchaniem i komunikacją. Pod koniec roku 1940 Alfred Tomatis kierował laboratorium akustycznym arsenałów lotniczych, gdzie w trakcie badań pilotów zauważył, że zaburzenia słuchu powodowały towarzyszące im ubytki mowy. Prowadził również równolegle konsultacje dla śpiewaków mających problemy wokalne. Przytoczył przy tym przykład sopranistki, która zapominała tekstu podczas swoich występów. W wyniku badań okazało się, że śpiewaczka miała uszkodzony słuch. Alfred Tomatis odkrył bardzo silną zależność pomiędzy częstotliwością a pracą mózgu. Jego zdaniem poziom częstotliwości 4000 Hz odpowiada za pamięć. Uszkadzając słuch uszkadzamy pamięć.
W oparciu o swoje obserwacje Tomatis sformułował 3 prawa na których opiera się jego metoda:
- Głos zawiera jedynie te częstotliwości, które jest w stanie odebrać narząd słuchu. Oznacza to, że aby prawidłowo kontrolować głos i mowę, trzeba umieć słuchać samego siebie. Ucho może dać tylko to co mózg jest w stanie zarejestrować.
- Jeżeli uszkodzonemu uchu ponownie umożliwi się prawidłowe słyszenie utraconych lub stłumionych częstotliwości natychmiast zostają one w sposób nieświadomy zrekonstruowane w emitowanym głosie. Oznacza to, że modyfikacja sposobu słuchania prowadzi do zmian w głosie. Jeżeli narząd słuchu będzie miał możliwość usłyszenia brakujących częstotliwości to niejako automatycznie pojawią się one w głosie.
- Odpowiednia stymulacja słuchowa powoduje trwałą poprawę zdolności słuchania i w konsekwencji, polepszenie odtwarzania dźwięku.
Efekt zmiany jakości głosu pod wpływem zmiany sposobu słyszenia został nazwany
efektem Tomatisa (Vervoort, de Voight, Van den Bergh, 2007).
Odkrycia prof. Tomatisa zostały opracowane w Laboratorium Fizjologii na Sorbonie, a następnie przedstawione w Akademii Nauk oraz Akademii Medycznej w Paryżu w roku 1957 i 1960. W 1958 roku pierwsze Ucho Elektroniczne zostało zademonstrowane na światowej wystawie w Brukseli, zdobywając złoty medal w dziedzinie badań naukowych.
Terapia metodą Tomatisa ma na celu poprawę czynnego słuchania i polega na słuchaniu odpowiednio przygotowanego materiału muzycznego przez specjalne słuchawki, gdzie dźwięki podawane są drogą powietrzną oraz kostną. Przewodnictwo kostne spełnia rolę informacji ostrzegającej o nadchodzącym dźwięku. Podczas terapii używany jest specjalistyczny sprzęt, tzw. „elektroniczne ucho”. Podczas słuchania i przy odpowiednim ustawieniu parametrów pojawia się tzw. „bramkowanie” (mikrogimnastyka mięśni ucha środkowego poprzez przechodzenie ze stanu spoczynkowego słuchania w stan aktywnego słuchania), w celu wypracowania i utrwalenia prawidłowego wzorca uwagi słuchowej. Podczas terapii pracuje się także nad uaktywnieniem prawego ucha. Punkt 1000 Hz jako punkt zmiany.
W metodzie Tomatisa wyróżnia się 3 podstawowe kroki:
- Test uwagi słuchowej (reagowanie na słyszane dźwięki poprzez podnoszenie ręki prawej lub lewej) - u dzieci poniżej 5 roku może być to zaburzone. W tym teście mierzone jest przewodnictwo kostne dziecka;
- Faza pasywna (tylko słuchanie), ale zarazem intensywnie pobudzanie dźwiękowe inicjujące terapię;
- Faza aktywna (sesje z mikrofonem).
W dalszej części wykładu Jozef Vervoort podkreślił znaczącą rolę dźwięku do stymulowania mózgu poprzez muzykę Mozarta, chorały Gregoriańskie, filtrowany dźwięk matki oraz własny głos. Omówił następnie funkcje ucha i metody stymulacji, które umożliwiają integrację struktur odpowiedzialnych za różne obszary rozwoju. Przekonywał również, że problemy z zachowaniem u dzieci w większości wynikają ze złych relacji rodzinnych z matką. “
Matka to przeszłość, ojciec to przyszłość”. Głos matki posiada kluczowy wpływ na rozwój człowieka. Jest podstawą systemu neurologicznego - matka buduje podstawy psychiki dziecka, co zostało potwierdzone badaniami z Uniwersytetu w Stanford.
Prelegent zaprezentował równiez częstotliwości języków, które wpływają na proces nauki. Im wyższa częstotliwość, tym dźwięki są bardziej harmoniczne i ułatwiają naukę języka obecego. Z badań prof. Tomatisa wynikają na przykład język niemiecki posiada bardzo niskie częstotliwości. Przykłady innych zaprezentowano poniżej:
- język angielski (2000 - 12000 Hz) - bardzo wysokie częstotliwości,
- język francuski (1000 - 2000 Hz)
- język rosyjski - bardzo duże spektrum (125 - 6000 Hz)
Po przerwie głos zabrała
prof. UW dr hab. Małgorzata Żytko, która mówiła o potrzebie i wpływie komunikacji w relacji nauczyciel-uczeń we wczesnej edukacji. Zaprezentowała przy tym przykłady rozmów z 6-latkami. Przekonywała, że mówienie i słuchanie powinno stanowić podstawę procesu edukacyjnego. Podkreśliła istotę traktowania mówienia i słuchania jako rodzaju wzajemnej relacji -
edukacja dialogująca.
Prelegentka przedstawiła dwa światy komunikacji językowej:
- Dominacja nadawcy - odbiorca zmarginalizowany;
- Komunikacja z rówieśnikami i innymi dorosłymi.
Zdaniem prof. Żytko teatr jednego aktora w szkole wymaga zmiany. Nauczyciel nie rozmawia zwykłe z dziećmi, nauczyciel mówi do dzieci. Zachęcała do traktowania mówienia i słuchania jako rodzaju wzajemnej relacji. -
Komunikacja stanowi podstawę konstruowania relacji nauczyciel-uczeń. Słuchajmy dzieci - mówiła.
Ponadto prelegentka podkreśliła niedocenianą wciąż w szkole rolę pracy grupowej. Wskazała przy tym, że uczenie się języka następuje poprzez interakcje społeczne. -
Dziecko jest psychologiem i budowniczym języka (red. B. Bokus) - tłumaczyła.
Następnie
mgr inż. Katarzyna Zychowicz omówiła możliwości dofinansowania zakupu specjalistycznego sprzętu dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.
Głos zabrała również
Magdalena Raciniewska z firmy Young Digital Planet, a po przerwie nastąpiła druga część wykładu Jozefa Vervoorta.
Jozef Vervoort
prof. UW dr hab. Małgorzata Żytko
Magdalena Raciniewska
Strona konferencji: http://konferencja.ydp.eu